در بسیاری از اکوسیستم ها گونه هایی ممکن است از بین بروند اما تاثیر چندانی بر جریان و کارکرد اکوسیستم نداشته باشند. این به خاطر آنست که گونه های دیگری می توانند همان نقش آنان را بازی کنند (مانند موجودات گرده افشان یا غذاهای متنوع گوشتخوران). بنابراین اگر یک گونه نابود شود توالی گونه ها سبب می شود دیگر گونه ها گپ موجود را پر کنند. اما گونه هایی سنگ بنایند و نقشی بنیادین در اکوسیستم دارند؛ یعنی نابودی آنها سبب نابودی سایر گونه ها یا تاثیر ویرانگر و گسترده در تنوع گونه ها می شود.
البته این به قدر دانش کنونی ماست؛ یعنی روابط درون گروهی گونه‌ها می تواند بسیار پیچیده باشد و تشکیل شبکه ای دهند که هریک بر مبنای دیگری باشد. نتیجه آنکه همه گونه ها مورد نیازند و هیچیک به تنهایی گونه کلیدی نیست.
چنین رفتاری را می توان در جنگل های برزیل، درخت فندق Bertholletia excelsa مشاهده کرد. از بلندترین و شگفت ترین درختان جنگل بارانی آمازون. این درخت میوه ای کمی بزرگتر از توپ کریکت تولید می کند که هر کدام حاوی ۱۰ تا ۲۵ عدد مغز است. میوه ها اغلب ۵۰ متر بالاتر از زمینند. کسانی که این میوه ها را جمع آوری می کنند با خطر جدی فروافتادن آنها مواجهند و البته در رقابت با جانور جونده ای به نام آگوتیس.
آگوتیس جونده ای بزرگ در اندازه خوکچه هندی است که از دانه ها و گلهای پراکنده در جنگل میخورد.
فندق برزیلی به شکل کپسولی است که محتویات آن با گشودن درپوشی کلاهکی شکل گشوده می شود. در اینجا، به طور طبیعی درپوش باز نمی شود بلکه دندانهای تیز و برنده آگوتیس دیواره میوه را برش می دهد. سپس آگوتیس دانه ها را در سطح جنگل زیر زمین پنهان می کند تا سپس در فرصتی مناسب بخورد. درست مانند بسیاری کلاغ ها که دانه های کاج یا بلوط را پنهان می کنند. دانه ها سرشار از ویتامین ها، سلنیم، لیوسین آمینو اسید، روغن و پروتئین هستند. غذایی ارزشمند برای جوندگان و آدمی.
کوشش ها برای پرورش این درخت چندان امیدوار کننده نبوده است چرا که اکولوژی آنها پیچیده است. این درختان از اکتبر تا دسامبر گل می دهند و ۱۴ ماه طول می کشد تا پس از گرده افشانی میوه دهند. گلهای بزرگ و کلمی شکل کلاهکی در وسط دارند که سبب می شود اغلب حشرات نتوانند به اندامهای گیاهی آن “floral organ ” دسترسی یابند. در واقع فقط زنبورها بزرگ می توانند گلپرها را با فشار بالا بزنند و به نکتار درون این کلاهک دسترسی یابند. شایع ترین این زنبورهای گرده افشان ایگلوسین ها یا زنبورهای ارکید هستند. زنبورهای نر عطر گلهای ارکید را می گیرند و آنرا در کیسه های پاهای عقب انباشته می کنند تا از آن برای جذب ماده زنبورها استفاده کنند. پس می بینیم که کارآمدی تولید فندق برزیلی وابسته به گلهای ارکیدی است که بر روی درختان جنگلی می رویند و در درختستان هایی که گرده افشان های مناسب ندارند وجود ندارد. نتیجه آنکه حضور زنبورهای گرده افشان در جنگل، گلهای ارکید بر روی تنه درختان مجاور و جستجو و پنهان سازی دانه ها در زیر زمین به وسیله آگوتیس ها همگی در تولید این فندق نقشی اساسی دارد.
برگرفته از کتاب: Ecology of woodlands and forest
